استصحاب تعلیقیاستصحاب تعلیقی به استصحاب حکم تعلیقی گفته می شود. در اصول فقه، مباحث اصول عملی مورد بحث قرار گرفته است. استصحاب تعلیقی، حکم به بقای «حکم تعلیقی» بعد از شک ناشی از تغییر حالات موضوعِ آن است. ۱ - تعریف استصحاب تعلیقیـــ استصحاب تعلیقی مقابل استصحاب تنجیزی و عبارت است از استصحاب حکم تعلیق شده بر وصفی مانند حرمت آب انگور که مشروط به جوش آمدن آن است. ـــ استصحاب تعلیقی، مقابل استصحاب تنجیزی است و آن، حکم به استمرار «حکم تعلیقی» در موارد شک در بقای آن، به سبب تغییراتی است که در حالات موضوع آن به وجود آمده است. ۲ - توضیح استصحاب تعلیقیاستصحاب تعلیقی آن است که در شریعت ، نسبت به موضوعی، حکم به صورت مشروط تعلق گرفته باشد، سپس تغییراتی در آن موضوع پدید آید و حالاتی بر آن عارض شود که هر چند موجب تغییر موضوع نمی‌شود ولی ایجاد شک می‌کند که آیا با توجه به آن تغییر حالت، باز هم آن حکم تعلیقی بر این موضوعِ تغییر یافته، مترتب است یا نه؛ برای مثال، در برخی از روایات آمده است: «العنب اذا غلی یحرم» یعنی حکم حرمت تعلیقی و مشروط به شرط جوشش بر انگور بار شده است، حال در صورت تبدیل انگور به کشمش با این فرض که عنوان انگور یا کشمش بودن، از حالات موضوع بوده و باعث تغییر موضوع در نزد عرف نمی‌شود این سؤال پیش می‌آید که اگر انگوری قبل از غلیان، تبدیل به کشمش شود، آیا آن حکم حرمت تعلیقی (حرمت معلق بر غلیان) که برای انگور ثابت بوده، برای کشمش نیز ثابت است یا خیر؛ در این مورد، بعضی قائل به استصحاب تعلیقی هستند. ۳ - اقسام شک و مشکوکشک گاه در بقای حکم شرعی است و گاه در بقای موضوع حکم و در صورت نخست، مشکوک یا کلی است یا جزئی. ۳.۱ - منشأ شک در صورت نخستمنشأ شک در صورت نخست (مشکوک بودن حکم کلی)، یا احتمال نسخ است یا تغییر برخی حالات موضوع و یا تغییر جزئی از اجزاء موضوع حکم. ۳.۲ - محل جاری شدن استصحاب تعلیقیمورد جریان استصحاب تعلیقی، قسم اخیر است و مثال معروف آن جمله «العصیر العنبی اذا غلی یحرم» می‌باشد. ۳.۲.۱ - کیفیت استدلال با استصحاب تعلیقیدر این جمله، حکم، حرمت، و موضوع حکم، مرکب از دو جزء است: عصیر عنبی (آب انگور) و غلیان (جوشیدن). حال اگر انگور قبل از جوشیدن تبدیل به کشمش شود، برای اثبات حرمت کشمش در صورت جوش آمدن، به استصحاب تعلیقی تمسک کرده، می‌گوییم: کشمش زمانی که انگور بود، عصاره‌اش بر فرض غلیان حرام بود، اینک که تبدیل به کشمش شده، حرمت تعلیقی (حرمت مشروط به غلیان) استصحاب می‌شود. ۴ - حجیت استصحاب تعلیقیدر حجیت استصحاب تعلیقی اختلاف وجود دارد: برخی هم چون «مرحوم نائینی» آن را حجت نمی‌دانند، اما برخی دیگر هم چون مرحوم «شیخ انصاری» و «آخوند خراسانی»، معتقد به حجیت آن هستند. معتقدین به حجیت استصحاب تعلیقی نیز در این که آیا این استحصاب در «تعلیق در موضوعات» هم جاری است یا تنها در تعلیق در احکام جاری می‌باشد، اختلاف دارند. [۹]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۵، ص (۸۵-۱۶).
[۱۰]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۵، ص (۴۰۷-۴۰۶).
[۱۳]
تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۸۶.
[۱۴]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۴، ص۳۱۵.
[۱۸]
الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، کوثرانی، محمود، ص۲۹۵.
[۲۰]
الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۱۱۶.
[۲۱]
الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۱۴۵.
۵ - پانویس۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۶۳، برگرفته از مقاله «استصحاب تعلیقی». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۴۹-۴۵۰. |