زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

استصحاب تعلیقی





استصحاب تعلیقی به استصحاب حکم تعلیقی گفته می شود. در اصول فقه، مباحث اصول عملی مورد بحث قرار گرفته است.

استصحاب تعلیقی، حکم به بقای «حکم تعلیقی» بعد از شک ناشی از تغییر حالات موضوعِ آن است.


۱ - تعریف استصحاب تعلیقی



ـــ استصحاب تعلیقی مقابل استصحاب تنجیزی و عبارت است از استصحاب حکم تعلیق شده بر وصفی مانند حرمت آب انگور که مشروط به جوش آمدن آن است.

ـــ استصحاب تعلیقی، مقابل استصحاب تنجیزی است و آن، حکم به استمرار «حکم تعلیقی» در موارد شک در بقای آن، به سبب تغییراتی است که در حالات موضوع آن به وجود آمده است.

۲ - توضیح استصحاب تعلیقی



استصحاب تعلیقی آن است که در شریعت ، نسبت به موضوعی، حکم به صورت مشروط تعلق گرفته باشد، سپس تغییراتی در آن موضوع پدید آید و حالاتی بر آن عارض شود که هر چند موجب تغییر موضوع نمی‌شود ولی ایجاد شک می‌کند که آیا با توجه به آن تغییر حالت، باز هم آن حکم تعلیقی بر این موضوعِ تغییر یافته، مترتب است یا نه؛ برای مثال، در برخی از روایات آمده است: «العنب اذا غلی یحرم» یعنی حکم حرمت تعلیقی و مشروط به شرط جوشش بر انگور بار شده است، حال در صورت تبدیل انگور به کشمش با این فرض که عنوان انگور یا کشمش بودن، از حالات موضوع بوده و باعث تغییر موضوع در نزد عرف نمی‌شود این سؤال پیش می‌آید که اگر انگوری قبل از غلیان، تبدیل به کشمش شود، آیا آن حکم حرمت تعلیقی (حرمت معلق بر غلیان) که برای انگور ثابت بوده، برای کشمش نیز ثابت است یا خیر؛ در این مورد، بعضی قائل به استصحاب تعلیقی هستند.

۳ - اقسام شک و مشکوک



شک گاه در بقای حکم شرعی است و گاه در بقای موضوع حکم و در صورت نخست، مشکوک یا کلی است یا جزئی.

۳.۱ - منشأ شک در صورت نخست


منشأ شک در صورت نخست (مشکوک بودن حکم کلی)، یا احتمال نسخ است یا تغییر برخی حالات موضوع و یا تغییر جزئی از اجزاء موضوع حکم.

۳.۲ - محل جاری شدن استصحاب تعلیقی


مورد جریان استصحاب تعلیقی، قسم اخیر است و مثال معروف آن جمله «العصیر العنبی اذا غلی یحرم» می‌باشد.

۳.۲.۱ - کیفیت استدلال با استصحاب تعلیقی


در این جمله، حکم، حرمت، و موضوع حکم، مرکب از دو جزء است: عصیر عنبی (آب انگور) و غلیان (جوشیدن).
حال اگر انگور قبل از جوشیدن تبدیل به کشمش شود، برای اثبات حرمت کشمش در صورت جوش آمدن، به استصحاب تعلیقی تمسک کرده، می‌گوییم: کشمش زمانی که انگور بود، عصاره‌اش بر فرض غلیان حرام بود، اینک که تبدیل به کشمش شده، حرمت تعلیقی (حرمت مشروط به غلیان) استصحاب می‌شود.

۴ - حجیت استصحاب تعلیقی



در حجیت استصحاب تعلیقی اختلاف وجود دارد:
برخی هم چون «مرحوم نائینی» آن را حجت نمی‌دانند، اما برخی دیگر هم چون مرحوم «شیخ انصاری» و «آخوند خراسانی»، معتقد به حجیت آن هستند.
معتقدین به حجیت استصحاب تعلیقی نیز در این که آیا این استحصاب در «تعلیق در موضوعات» هم جاری است یا تنها در تعلیق در احکام جاری می‌باشد، اختلاف دارند.
[۹] سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۵، ص (۸۵-۱۶).
[۱۰] کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۵، ص (۴۰۷-۴۰۶).
[۱۳] تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۸۶.
[۱۴] شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۴، ص۳۱۵.
[۱۸] الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، کوثرانی، محمود، ص۲۹۵.
[۲۰] الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۱۱۶.
[۲۱] الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۱۴۵.


۵ - پانویس


 
۱. فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۳، ص (۴۶۶-۴۶۳).    
۲. اصطلاحات الاصول، مشکینی، علی، ص۳۴.    
۳. انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص۴۰۴.    
۴. بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۶، ص۲۷۳.    
۵. بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۶، ص۲۸۰.    
۶. دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۴۳۹.    
۷. الرسائل، خمینی، روح الله، جزء ۱، ص۱۵۴.    
۸. الرسائل، خمینی، روح الله،جزء ۱، ص۱۶۴.    
۹. سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۵، ص (۸۵-۱۶).
۱۰. کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۵، ص (۴۰۷-۴۰۶).
۱۱. الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج۴، ص۱۸۲.    
۱۲. الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج۴، ص۱۸۴ و ۱۸۵.    
۱۳. تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۸۶.
۱۴. شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۴، ص۳۱۵.
۱۵. مصباح الاصول، خویی، ابوالقاسم، ج۳، ص۱۳۹.    
۱۶. فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص۲۲۱ و ۲۲۳.    
۱۷. کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۴۱۱.    
۱۸. الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، کوثرانی، محمود، ص۲۹۵.
۱۹. المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۱۳۷.    
۲۰. الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۱۱۶.
۲۱. الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۱۴۵.
۲۲. آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی،ج۳، ص۳۱۸.    
۲۳. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۸، ص۵۵۴.    
۲۴. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۸، ص۵۵۲.    
۲۵. فرائد الاصول ج۳، ص۲۲۱-۲۲۴.    
۲۶. مصباح الاصول ج۳، ص۱۳۷-۱۳۸.    


۶ - منبع



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۶۳، برگرفته از مقاله «استصحاب تعلیقی».    
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۴۹-۴۵۰.    


رده‌های این صفحه : استصحاب | اصول فقه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.